Historie

Het Sint Janskerkhof heeft een doorlopende geschiedenis van meer dan 1400 jaar. Over het ontstaan en de vroegste geschiedenis zijn er alleen maar veronderstellingen mogelijk, omdat betrouwbare bronnen meestal ontbreken. Zeker is dat er vanaf de oudste bronnen sprake is van een verering van de locatie van het kerkhof. Die verering duurt tot op heden voort.

Kerk en nederzetting bij het kerkhof
De middeleeuwse kapel is in die tijd niet het enige gebouw op de heuvel. De veronderstelling is dat op de heuvel vanaf circa 600 tot het einde van de 15e eeuw een kleine nederzetting heeft bestaan, van ongeveer acht woningen met elk een huiskamp. De kapel is in het midden van de 11e eeuw een kerk geworden, de tweede kerk in het Gooi. In 1085 krijgt het kapittel van Sint Jan in Utrecht gronden aan de zuidkant van het Gooi in bezit. Het kapittel heeft waarschijnlijk op of bij deze eigen gronden een kerk gesticht. Uit de latere stukken is op te maken dat dit de kerk op het Sint Janskerkhof is geweest. Dat kan de reden zijn dat de beschermheilige van de kerk Sint Jan of Johannes de Doper is. Het kan ook zijn dat de kapel is opgericht kort na de machtsovername in 719 door de Franken. Zij beleden en verspreidden het Christendom en hebben mogelijk om die reden de doopkapel vernoemd naar Johannes de Doper.

Bedevaart en processie
Lambertus Hortensius schrijft in 1564 over het vervallen kerkje op het Sint Janskerkhof als een geliefd bedevaartsoord. Er worden graangewassen geofferd als votief of dankgeschenk aan Sint Jan. Hij meldt dat op 24 juni, de langste dag, een volksfeest plaatsvindt ter ere van Sint Jan. Bij de reformatie worden rond 1580 de kerken, kerk- en armengoederen van de katholieken afgenomen. Kerkdiensten worden verboden, zo ook die in de kerk op het Sint Janskerkhof. De katholieken nemen dan hun toevlucht tot de verlaten kerk op het Sint Janskerkhof. De kerk wordt nog datzelfde jaar afgebroken maar ook daarna blijven de katholieken een grote eerbied houden voor het kerkhof. Men blijft geloven dat daar verscheidene mirakelen zijn gebeurd. De plek blijft in gebruik als bedevaartplaats en begraafplaats.

De bedevaart groeit uit tot de Sint Jansprocessie. In de tijd van geloofsvervolging wordt die heimelijk rond middernacht gelopen. Omstreeks 1800 vindt de processie weer overdag plaats om in 1822 door de regering te worden erkend. De processie op of rond de Sint Jansdag, 24 juni, wordt nog jaarlijks in Laren georganiseerd. Als rustaltaar wordt in 1892 op het Sint Janskerkhof de nu nog bestaande kapel gebouwd.

*) uit het historisch tijdschrift ‘Tussen Vecht en Eem’.

Historie